Nieuws

Lucia de Moucheron

Gepost op 2004-05-03 16:05

Ter gelegenheid van de viering van de 400ste "verjaardag" van de Vereenigde Oostindische Compagnie brengt Flairck in samenwerking met acrobatisch theatergezelschap Corpus het muziektheaterspektakel "Lucia de Moucheron", een volksopera over liefde ...

Het muziektheaterstuk ?Lucia de Moucheron? is een geschiedenis over liefde, armoede en rijkdom ten tijde van de oprichting van de Vereenigde Oostindische Compagnie, nu 400 jaar geleden. Het verhaal speelt zich af tussen 1596 en 1623 te Middelburg, de vestigingsplaats van de machtige VOC Kamer van Zeeland, op één van de grote Compagnie schepen, De Leeuw genaamd en op een Moluks eiland in de Indische oceaan.
Het script is gebaseerd op een aantal historische gebeurtenissen: In 1596 werd er voor de kust van Duinkerken een Spaans slavenschip veroverd door een groep Zeeuwse kapers, de slaven werden bij aankomst in Middelburg vrijgelaten omdat de slavenhandel in Holland nog geen voet aan de grond had gekregen. In de loop van minder dan een kwart eeuw zou deze mentaliteit volledig veranderen. Op 11 maart van het jaar 1621 liet de gouverneur-generaal van de Raad van Indie, Jan Pieterszoon Coen, de gehele bevolking (15.000 zielen) van de Molukse Banda eilanden ombrengen, omdat deze het gewaagd hadden buiten de VOC om hun specerijen te verkopen. De Vlaamse reder Balthasar de Moucheron, Lucia?s vader, is eveneens een historische figuur. Hij was een man die aan de wieg van de VOC stond maar in de loop van zijn leven veel van zijn bezittingen verloor door een ongebreidelde zucht naar het ontdekken van nieuwe handelsgebieden.
In de tijd waarin dit stuk speelt werd er in Holland ook al hard gewerkt. In veel kleine kantoren werd de expansiedrift van de Hollanders met vlijt en zuinigheid geregisseerd. De VOC was op de eerste plaats een bedrijf van klerken en kooplieden. Het was het eerste bedrijf in de geschiedenis dat aandelen verkocht. Nooit ter wereld is er zo?n nauwkeurige boekhouding gevoerd. Het aantal spijkers in een schip werd zorgvuldig geteld en genoteerd, de kogel ter verzwaring van de lijkzak van een overboord gegooide zeeman werd bij de eindafrekening in rekening gebracht bij zijn weduwe.
Toch moest men steeds weer het avontuur aangaan en hetgeen waarvan men zo veel hield, het geld, uitgeven om nieuwe, riskante expedities te financieren. Tegen deze achtergrond voltrekt deze muziektheaterproduktie zich: het ?vrijlaten van wie (of wat) je houdt? is het universele thema achter dit verhaal.
Zoals een sc?ne over windstilte het best valt uit te beelden na een storm, zo dringt zich bij het begrip ?vrijlaten? onmiddellijk het woord ?vasthouden? op. Maar ook het begrip ?verlaten?, in de zin van ?het op de vlucht gaat voor het vrijlaten? heeft in dit verhaal een essentiële betekenis.
Balthasar de Moucheron, de vader in het verhaal, is iemand die op de eerste plaats vasthoudt aan zijn belangen. Zijn problemen, bijvoorbeeld de in zijn ogen ontoelaatbare liefde tussen zijn dochter Lucia en haar zo genoemde halfbroer Johannes, lost hij op door deze uit de weg te gaan, door haar weg te sturen. Tegelijkertijd houdt hij zijn niet erkende zoon bij zich, als bediende.
Johannes wordt verliefd op Balthasar?s dochter. Als hij zijn ware afkomst te weten komt raakt hij verward en ontkent hij zowel zijn afkomst als zijn liefde. Ook Lucia de Moucheron kiest er voor Johannes niet verder te confronteren met haar gevoelens en doet dit door geruime tijd in de Oost te blijven, en te werken. De slavin Adinda, Johannes? moeder en Lucia?s metgezel tijdens haar overzees verblijf, spreekt helemaal niet over de afkomst van haar zoon en ze verbergt een zeer pijnlijk voorval in haar leven, wat ze uiteindelijk pas op het allerlaatste moment prijsgeeft.
Er ontstaat zo een situatie waarin alle partijen aan de werkelijkheid en aan de personen van wie ze houden proberen te ontsnappen. Maar wat hier uiteindelijk aan de orde is, betreft het wezen van de mens. Iedereen wil ontsnappen aan zijn lot, aan eenzaamheid, armoede, liefdeloosheid, ziekte. Vaak is geld het eerste waar men dit mee denkt te kunnen bereiken. Maar geld is als zeewater, hoe meer we drinken, hoe meer dorst we krijgen. En net als geld is liefde een bezit dat pas waarde krijgt als je het geeft. Dat is eigenlijk de achterliggende gedachte van dit verhaal. Er speelt ook een ander onderwerp een rol. Voor het eerst in de geschiedenis werden 400 jaar geleden op grote schaal bevolkingsgroepen uit hun geboorteland weggehaald en overgebracht naar een andere kant van de wereld. Dit gold zowel voor groepen Hollanders die ?als blank vlees? naar de Oost of naar Zuid-Afrika werden gebracht als voor nog veel grotere groepen Afrikanen, die als ?levend ebbenhout? verkocht werden in de overzeese gebiedsdelen. Deze volksverhuizingen, die vandaag de dag eigenlijk nog steeds plaats vinden en net als vroeger in verband staan met welvaart en winst, hebben voor de betrokkenen immer een splitsing van gevoel en verstand teweeg gebracht. De parallellen tussen deze ?kanteling? van de mensheid 400 jaar terug en onze huidige situatie zijn overduidelijk. De huidige situaties in Indonesië, op de Molukken, in Zuid-Afrika en in Suriname zijn rechtstreeks op de 17e eeuwse geschiedenis terug te voeren en worden in deze produktie ten toon gespreid. Men kan zelfs bij wijze van spreken stellen dat de Hollanders verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de jazz, tenslotte hebben zij de meeste Afrikanen naar Nieuw Amsterdam, nu New York, gebracht. De erfenis van de Gouden Eeuw bestaat niet alleen uit de schilderijen en de grachtenpanden die overgebleven zijn, maar destijds is ook voor het eerst de vermenging en ontheemding van de volkeren in gang gezet, een proces dat tot op de dag van vandaag doorgaat en nog lang niet ten einde is. In deze voorstelling, die verslag doet van het ontstaan van Gouden Eeuw, zal ook dit besef tot uitdrukking gebracht worden.

Dit is de geschiedenis van Balthasar?s dochter Lucia, een verhaal dat ons langs deze historische gebeurtenissen van 400 jaar geleden voert en wat in werkelijkheid had kúnnen gebeuren. In het licht van de voor ons nu vaak als onmenselijk te bestempelen handels methoden die de kooplieden van de Vereenigde Oostindische Compagnie er op na hielden is deze produktie onderdeel van de herdenking (en niet viering!) van het 4oo jarig bestaan van de oprichting van de VOC.

Erik Visser